We verlangen naar geluk, naar vrede en tevredenheid, maar voelen ons vaak afgescheiden, incompleet. Deze afgescheidenheid wordt veroorzaakt door onze identificatie met ofwel ons fysieke lichaam ofwel ons mentale lichaam(gedachten, emoties). In de yogaleer wordt gesproken over 5 lichamen, ook wel 5 kosha’s genoemd, die elkaar omhullen en niet los van elkaar staan.

Het meest grofstoffelijke lichaam is annamaya kosha, ons fysieke lichaam. Dit lichaam omhult het pranamaya kosha, het energetische lichaam of ademlichaam. En dat ademlichaam is alweer wat subtieler dan het fysieke lichaam, maar is nog steeds letterlijk voelbaar en tegelijkertijd kunnen we de subtiliteit ervan ervaren door de adem ruimer dan ons fysieke lichaam te voelen. Op die manier biedt de adem ons toegang tot die nog subtielere lichamen waaruit wij bestaan. Het ademlichaam omhult het manomaya kosha, het mentale lichaam. Het denken en voelen is nog weer subtieler dan de adem, het is niet meer vast te grijpen. Het mentale lichaam omhult het vijnanamaya kosha, het intelligentie lichaam, het lichaam van een dieper weten, innerlijke wijsheid. Wijsheid die niet uit boeken te vergaren is. En het intelligentie lichaam omhult anandamaya kosha, het gelukzaligheidslichaam. Het lichaam waarin we ons één voelen met Al. Onze ziel zou je kunnen zeggen.

Door onze identificatie met één van deze lichamen scheiden we ons af van die 5 kosha’s, die totaliteit die we zijn. De adem kan dan toegang verschaffen tot die totaliteit. De adem is een weerspiegeling van de levenstroom die de bron is van alle leven. Zoals het heelal uitzet (na de big bang) en na miljoenen jaren weer terugkomt, zoals ons leven in het begin uitzet en groeit en na een bepaald punt weer terugkomt, loslaat, sterft, zo zet de adem het lichaam uit en vult het met energie en kracht, en laat de adem het lichaam terugkomen om los te laten en te ontspannen. We hoeven deze beweging alleen maar op te merken, gewaar te zijn.

Yoga nidra is de yoga van de slaap: het lichaam slaapt, de geest is wakker en helder. Yoga nidra is een methode om het lichaam diep te ontspannen en de geest volledig te kalmeren, zodat we voorbij het denken gaan in die oneindige ruimte die we in wezen zijn. Die oneindige ruimte zou je ook het Zelf kunnen noemen, of onze Boeddhanatuur, of open aandacht of het goddelijke in ons. Of simpelweg onze innerlijke stilte waarin het ik zich niet telkens bemoeit. Dat is waar alle vormen van yoga over gaan: de geest te kalmeren zodat we werkelijk kunnen zien.

In de yoga nidra laten we een sankalpa in onszelf klinken. Een sankalpa is een innerlijk besluit tot verandering, benoemd in een korte, positieve zin die zich afspeelt in het heden. Anders kan de geest het niet opnemen. Dus: “ ik wil geen pijn”werkt niet voor de geest. Er zit een ontkenning in (geen) én het speelt zich af in de toekomst (ik wil) , wat de geest niet ‘snapt’. Beter is in dit geval: “ik erken mijn pijn”.  Aan het begin van de yoga nidra herhalen we in volle aandacht de sankalpa zodat het zaadje van ons innerlijk of spiritueel besluit is geplant. Aan het einde herhalen we de sankalpa zodat het waarheid kan worden. In feite is het een cadeautje van de yoga nidra die een zuivere ruimte is voor de  totstandkoming van een spiritueel besluit.

De adem in de diepe onderbuik, de apana vayu, is de adem die ons verbindt met de aarde en onszelf. De adem in de flanken, de samana vayu, is de gelijkmakende adem achter de spijsvertering, die ons verbindt met ons uniek-zijn. De adem in de borst, de prana vayu, is de adem achter de adem, die ons verbindt met de wereld rondom, de ander. Als we deze drie vayus verbinden voer je de paripurna pranayama uit. Pari betekent rondom, purna betekent vol of overvloedig. Paripurna betekent dan volledig maar ook voltooid. Pranayama betekent adembeheersing. Paripurna pranayama is dan: de volledige adem. Om nu volledig in te kunnen ademen, zodat de adem tot in de hoge longtoppen kan komen, dienen we volledig en totaal uit te ademen. In de praktijk gaat dat als volgt: inademend ontspan de buik en til de borst er actief uit, uitademend ontspan de borst en trek actief de navel in. En hoe krachtiger je de navel intrekt, de buikorganen naar binnen en omhoog, het middenrif omhoog, hoe leger de longen geduwd worden, maar ook hoe dieper je de buik daarna kan ontspannen voor de inademing, de buikorganen ruimte krijgen , het middenrif kan zakken om vandaaruit de longen te vullen tot in hun hoge longtoppen. Met als gevolg dat alle cellen in het lichaam optimaal zuurstof krijgen, maar bovenal wordt de geest kalm en helder. En dat is yoga: “Yoga is het stilleggen van de wervelingen van de geest, dan is het ziende thuis in zichzelf”. (Patanjali: Yoga Sutra’s, vert. Jogchum Dijkstra).