Dit is voorlopig mijn laatste yoga reflectie. Ik heb gemerkt dat afscheid nemen een heel proces is. Een proces van vastpakken zodat ik werkelijk kan loslaten, een proces van loslaten zodat ik opnieuw kan beginnen. Het ene vloeit organisch over in het andere. Een onophoudelijke stroom van transformaties. En heb ik gemerkt dat het helemaal geen afscheid is, geen beëindiging van de verbinding. Want deze reis samen met jullie is in mij. En wat kan ik mij daar over verwonderen! Ik ervaar alles in dit proces in verwondering. En dat is wat ik jullie nog graag wil mee geven: blijf je verwonderen. Blijf je verwonderen over ieder moment, je hoeft helemaal niet naar Spanje te gaan voor een jaar om je te verwonderen over het leven, het zit in de hele kleine dingen, in ieder moment. Verwonder je als een kind gelijkmoedig over het moeilijke en het makkelijke en merk dat alles telkens nieuw is. Eén groot mysterie. En dat wens ik jullie dan ook van harte toe: een levensreis in verwondering.

Het leven is beweging, het leven is verandering. Een onophoudelijke stroom van transformaties, waarin het ene continue verandert en overgaat in het andere. Kunnen we stuurloos meebewegen met die stroom die het leven is, dobberen als het ware, zonder weerstand te bieden? Op het moment dat er een ikje in onszelf is die iets wil wat vaak indruist tegen de stroom van het leven hebben we een probleem, is er een conflict. En dat manifesteert zich in het lichaam als een verkramping. De uitnodiging is om enkel gewaar te zijn van dat wat gaande is in het lichaam. Meestal richten wij de aandacht op het ongemak of juist het gemak in het lichaam. Maar kunnen we ook dat hele gebied wat neutraal voelt in ons lichaam gewaarzijn? Net zoals in ons dagelijkse leven besteden we alle aandacht aan het drama van ons leven, de onprettige of de prettige dingen. Maar ook hier is een heel groot deel neutraal waar we helemaal geen aandacht aan besteden en meer dan de helft van ons leven missen simpelweg omdat we dat niet gewaarzijn. In de yogahouding richten we de aandacht steeds naar binnen en worden we bewust van het ongemak, de verkrampingen, maar ook van de neutrale gebieden en merken we wat dat doet met de totaalervaring.

Merk onze neiging om in de yogahouding het comfort op te zoeken. Merk in de yogahouding zowel het ongemak als het gemak. Merk je verlangen om weg te bewegen, ofwel in aandacht, ofwel fysiek van dat wat gaande is in de houding. Maar daarvoor is het nodig dat we als het ware uitgezoomd zijn. Niet langer geïdentificeerd met dat wat je voelt en ervaart, niet langer jezelf verliezend of meegesleurd worden in dat wat je voelt en ervaart. Maar dat is wat we steeds doen: het ongemak vermijden en het gemak vast willen houden, waardoor frustratie en boosheid ontstaat want het ongemak is niet te vermijden, het gemak niet te behouden. En worden we geleefd door onze neigingen, onze verlangens, onze gewoontepatronen. Yoga leert je uit te zoomen, om waar te nemen vanuit je centrum , leert je in open aandacht te zijn. Dat wat we werkelijk zijn: open aandacht, bewustzijn. Alles wat het bewustzijn waarneemt, zijn we niet. Net zoals het oog, alles wat het oog ziet, is het oog niet. Het oog kan zichzelf niet zien. Bewustzijn is zichzelf niet bewust. Alles wat we waarnemen zijn we niet. Het vindt enkel plaats in ons, in die open aandacht die we zijn. Uitgezoomd zijn, in open aandacht komen we door te oefenen. Met geduld, vertrouwen, zonder te oordelen, onthecht, met zelfkennis. Al die thema’s van de afgelopen lessen. Oefen in wakkere aandachtigheid en voel en ervaar wat gaande is zonder verhalen, zonder jezelf erin te verliezen. Dan is er enkel Zijn.