We hebben gemerkt dat als we uitademen niet alleen het lichaam dieper ontspant, maar ook de geest. Als de geest ontspant dan zoomt hij als het ware uit, opent zich en wordt transparant. Zodat we zowel het ongemak als het gemak tegelijkertijd kunnen waarnemen zonder dat we ons verliezen in het één of het ander. Dus uitademen helpt ons de geest te kalmeren,  zodat we helder kunnen zien. En dat is de essentie van Yoga. Yoga biedt ons een aantal mogelijkheden om de uitademing te verlengen en te vertragen. Bijvoorbeeld door een klank te laten klinken, waarbij we niet alleen de uitademing verlengen maar ook het lichaam van binnenuit ruim trillen. Bij de ii-klank verruimen we de nek, bij de oe-klank de onderbuik en bekkenbodem. Maar als we een klank laten klinken ademen we uit door de mond, wat een minder beheerste adem is waarbij we ook energie (prana) verliezen. Juist de energie die ons vitaal houdt. Ujjayi is dan een manier van ademen waarbij we die vitaliserende energie behouden omdat we in en uitademen door de neus. Bij ujjayi versmal je de stemspleet door de stembanden iets aan te spannen. Door de letter M te fluisteren met de lippen zacht gesloten hoor je een zacht ruisen achter in de keel. Of door het bewasemen van een bril of ruit met de lippen gesloten krijg je hetzelfde effect. De stemspleet versmalt waardoor de uitademing verlengt, vertraagt en bovendien helemaal gelijkmatig naar buiten stroomt van het begin tot het eind. Zuchten is dus echt iets anders, waarbij de adem wegloopt aan het eind, alweer met verlies van prana. Als we met ujjayi de uitademing verlengen ontspannen we lichaam en geest, en worden we niet langer geleefd door ons gewoontepatroon om het ongemak te vermijden en het gemak te behouden. Maar zijn we met dat wat is. Niets meer, niets minder.

We hebben moeite met afscheid nemen. Afscheid nemen is loslaten. In feite is alles in het leven loslaten, want alles is continue in beweging, in verandering. Zoals Boeddha het diepe en belangrijke inzicht had: alles is vergankelijk. Maar daar hebben we moeite mee, we willen vasthouden. We maken dan ook van het leven een continuïteit, één doorlopend verhaal. En als dan iets plotsklaps verandert zijn we teleurgesteld, boos of verbaasd. Deze emoties ontstaan uit het verhaal wat we geconstrueerd hebben in ons hoofd, we worden dan geleefd door ons denken, onze constructies. Niet in contact met dat wat er werkelijk is, namelijk verandering en vergankelijkheid. Bovendien plakken we op alles etiketten, oordelen we, wat ons nog verder vast zet in ons denken. Als we in meditatie stilzitten vinden we dat goed, als ons denken heel onrustig is in meditatie vinden we dat slecht. Als we lang in de yogahouding kunnen blijven vinden we dat goed, als we niet zo ver voorover kunnen buigen vinden we dat slecht. Als we diep in de onderbuik ademen vinden we dat goed, als we hoog en kort ademen slecht…en ga zo maar door. Yoga nodigt ons uit ons te bevrijden van onze oordelen, onze constructies. Niet door het te onderdrukken maar juist door helder te zien dat we dit doen. En dan helpt het om ons te richten op de uitademing, want in de uitademing ontspant het lichaam maar ook de geest. Een ontspannen geest is een ruime, open geest die als het ware uitzoomt en niet alleen het ongemak ervaart maar ook het gemak. Niet alleen de inspanning ervaart maar ook de ontspanning. Zonder je te verliezen in het één of het ander. Met een open transparante geest kunnen we helder zien.

Geduld is een enorm vruchtbare grond voor je meditatie. Als je geduld betracht in de meditatie dan kan datgene wat zich voordoet zich aan je tonen. Zo ook in het dagelijks leven, met geduld kan het leven zich ontvouwen zoals het is, niet zoals jij het wenst. En dat betekent dat je niet overal meteen bovenop springt om alles te controleren en beheersen maar juist als het ware achteroverleunt. Achteroverleunen en tegelijkertijd heel wakker aanwezig in het hier en nu. Jon Kabat-Zinn schrijft hierover:…. “Als je tijdens je meditatie je aandacht richt op het zachte ritme van je eigen adem, merk dan op hoe het denken je van tijd tot tijd verleidt tot iets anders, tot de wens je tijd te vullen of tot het willen veranderen van wat er gebeurt. Blijf, in plaats van jezelf op die momenten te verliezen, geduldig letten op je adem en merk scherp op wat zich in elk moment ontvouwt: laat het zich ontvouwen zoals het wil, zonder het iets op te leggen….kijk er alleen maar naar, adem alleen maar…wees de belichaming van stilte, verander in geduld.”

Tot slot een tekst om op te mediteren van Lao-Tse uit de Tao-te tjing:

Heb je geduld te wachten tot je modder zakt, het water helder wordt? Kun je in stilte verwijlen tot de juiste handeling vanuit zichzelf ontstaat?