We vasten om te ontdekken hoe vast we zitten in ons denken en doen. Maar bovenal is vasten een manier om lichaam en geest te reinigen. Vrij te maken, te zuiveren van gifstoffen en onrust. In deze tijd van het jaar waarin er schaarste is na de winter en het voorjaar op de stoep staat, is het een goed moment om te vasten, je lichaam te reinigen, net zoals je nu met een grote voorjaarsschoonmaak het hele huis reinigt voor een frisse start van het jaar. En dat allemaal om de geest te kalmeren, zodat we helder inzicht krijgen in wie we zijn en wat we te doen hebben. Dat is Yoga. Patañjali geeft ons in de Yoga Sutra’s aanwijzingen hoe we de wervelingen van de geest kunnen stilleggen. Hij geeft ons naast het advies om Samtosha, tevredenheid en Tapah, zelfdiscipline ook Sauca te beoefenen, dat zuiverheid betekent. Het zuiveren van ons denken, handelen en spreken. Met als vuistregel, dat alles wat je denkt, doet of zegt wat onrust in de geest te weeg brengt onzuiver is. Als ik suiker eet, dat wekt dat een verlangen in mij op naar meer. Dat geeft onrust en is dus onzuiver. Als ik jaloers ben op iemand dan maakt dat mijn geest onrustig. Hebzucht, jaloezie, begeerte, angsten en fobieën geven onrust. Bij het beoefenen van Sauca, het zuiveren van lichaam en geest, waarbij de adem de verbinding is tussen die twee, kan de adem ingezet worden. Een zuivere adem is het ademen van verse, frisse lucht. In- en uitademen door de neus zodat de lucht verwarmt en gereinigd wordt door de neushaartjes. De lange, rustige uitademing en de adem diep in de onderbuik, bekkenbodem en onderrug (onderste ademruimte) geeft een zuivere, vrije adem en een kalme geest. Door nu een klank te laten klinken in de yogahouding verlengen we bewust de uitademing. Bovendien is klank trilling die resoneert in ons lichaam en ruimte maakt zodat we de adem nog dieper in het lichaam kunnen ontvangen. De Oe-klank maakt de onderste ademruimte vrij, de ee-klank het maaggebied en de flanken, de Aa-klank en de Eu-klank de borst en de ie-klank de nek. Door een klank of een mantra te laten klinken bundelen we de aandacht en kalmeert de geest. De klank der klanken, de mantra der mantra’s is de mantra AUM. De A die trilt in de borst, de U(spreek uit -oe) in de onderste ademruimte, de M in de mond tot op de lippen, zodat het hele lichaam resoneert en alle klanken uitgesproken worden in deze ene klank.

We zijn aan het vasten om inzicht te krijgen in onze geconditioneerdheid. Hoe vast zitten we nou eigenlijk in ons denken en doen?  Er zijn enkele valkuilen in het vasten waardoor we nog geen inzicht krijgen. Bijvoorbeeld als we de ene geconditioneerdheid vervangen door de andere: mijn kopje koffie met koek waarop ik vast heb ik vervangen door een kopje thee met fruit. Wellicht beter voor mijn gezondheid maar ik krijg nog steeds geen inzicht in mijn conditioneringen. Of als we de ene dag vasten en de andere dag niet. Met steeds weer een keuzemoment. Dan is er steeds weer een discussie met jezelf, een verhaal gaande. Of als we het ‘vergeten’. Of twijfelen, wat zal ik nu doen. Of als we het proces gaan analyseren en proberen te begrijpen. Dan word het denken erbij betrokken om inzicht te verwerven. Maar het denken kan er niet bij betrokken worden omdat het denken zélf geconditioneerd is. Simpelweg omdat we een verleden hebben. We zijn in bepaalde omstandigheden geboren en opgevoed, we zijn opgegroeid als man of vrouw enz. enz. Dat alles heeft het denken geconditioneerd. Zolang er een verhaal is aangaande je geconditioneerdheid verwerven we geen inzicht. Dus wat we te doen hebben is de geest verstillen om zo voorbij het denken te gaan. In het dagelijkse leven kunnen we dat doen door bijvoorbeeld werkelijk te luisteren, zonder meteen je eigen verhaal erover heen te gieten. Hoe vaak luisteren we niet terwijl we al meteen een oplossing voor de ander bedenken om maar goed te doen of goed voor de dag te komen. Of tijdens een opleiding waarbij je bij het luisteren meteen slimme vragen bedenkt om te laten zien wat een goede leerling je bent. Of om altijd het laatste woord te hebben…. Oefen echt luisteren, met open aandacht, zonder verhaal. Of echt kijken. Hoe vaak wandel ik niet in de duinen en heb ik meer dan de helft gemist omdat ik in mijn hoofd zat. Echt kijken, zonder verhaal, met open aandacht. Zo ook in het proces met vasten, alleen maar gewaar-zijn van je uitvluchten, je gevecht, je smoesjes, je twijfels, je vergeetachtigheid, je geconditioneerdheid van het denken. In de Yoga beoefening leggen we de wervelingen van de geest o.a. stil door bewust te verblijven in de pauze ná de uitademing. De pauze na de uitademing is een natuurlijk meditatief moment waarin de geest stil is. Door steeds meer de adem te laten, steeds minder een ik die zich daar mee bemoeit, komt de adem in zijn natuurlijke staat: in, uit, leeg. Is er steeds een moment van verstilling na de uitademing. Is er steeds meer ruimte voor werkelijk zien, voor inzicht.

We zijn aan het vasten om onze gehechtheid van onze conditioneringen te onderzoeken. Hoe gehecht zijn we en wie is die ik, die gehecht is? Vasten is een manier om inzicht te krijgen hoe gevangen we zitten in ons denken en doen. Hoe vrij of gebonden we zijn weerspiegelt zich in het lichaam en de adem. Als we gehecht zijn, geïdentificeerd zijn met ons denken en doen dan zal de adem kort zijn, oppervlakkig, hoog in het lichaam, onregelmatig, hoorbaar, vaak door de mond, met de nadruk op de inademing en is er geen pauze na de uitademing. Als we vrij zijn, dan kan er een natuurlijke adem plaatsvinden: een adem die lang is, diep, laag in het lichaam, regelmatig, geruisloos, door de neus, met een evenwichtige verdeling tussen de in- en uitademing en een pauze ná de uitademing. Door heel sec de adem te observeren kan de adem ons vertellen hoe geïdentificeerd we zijn. Hoe strak we de teugels in handen willen houden en denken het leven te kunnen besturen. Yoga leert ons de adem vrij te maken door bewust de uitademing te verlengen t.o.v. de inademing. Maar ook door de adem juist te láten. De inademing te laten komen, de uitademing te laten gaan en de pauze toe te laten. Zodat het natuurlijke ademritme vanzelf in ons plaatsvindt zonder identificatie, zonder gehechtheid aan een ik die denkt dat hij moet ademhalen.